Šta znači preskakanje vatre na Ivanje kod Bunjevaca?

Preskakanje vatre na Ivanje jedan je od najstarijih običaja koji se i danas čuva među Bunjevcima. Ovaj ritual, koji se izvodi u noći između 24. juna, vezuje se za prirodne cikluse, duhovno čišćenje i žensku snagu. U kontekstu bunjevačke kulture, on ima posebno značenje – ne samo kao simboličan prelazak u novo doba, već i kao čin očuvanja identiteta.

Ivanje – običaj sa korenom u prošlosti

Ivanje, koje se u narodnom kalendaru vezuje za rođenje Svetog Jovana Krstitelja, poklapa se sa letnjim solsticijem. Noć između 23. i 24. juna – najduža noć u godini – oduvek je imala posebno mesto u narodnoj tradiciji. Paljenje vatre, kao centralni čin Ivanja, simbolizuje pročišćenje, obnovu i početak novog ciklusa.

Među Bunjevcima, ovaj običaj se ne izvodi samo iz folklornih razloga. On nosi duboku poruku: to je znak opstanka naroda koji i dalje neguje svoju posebnost i ne dopušta da mu se briše identitet.

Preskakanje vatre kao ženski čin

Preskakanje vatre je deo običaja koji su često pratile žene i devojke. Taj čin ima više slojeva značenja: predstavlja zdravlje, plodnost, ali i oslobađanje od tereta, straha i prošlosti.

Žene koje preskaču vatru simbolično se čiste od svega što ih sputava i kreću dalje sa novom snagom. U društvu gde su žene vekovima bile potiskivane, ovakvi običaji su bile retke prilike da se njihova snaga javno pokaže i prizna.

Bunjevke kao čuvari običaja

Bunjevke su vekovima bile nosioci kulture, jezika i običaja. Dok su politički pritisci pokušavali da izjednače Bunjevce sa Hrvatima, žene su kroz svakodnevne prakse – u kuhinji, oko stola, u pesmi, nošnji i običajima – sačuvale ono što je istinski bunjevačko.

Bunjevci nisu Hrvati. To jasno pokazuje i jezik, i svest, i istorija. Bunjevci imaju svoj jezik, svoju tradiciju i svoje institucije, kao i Bunjevački nacionalni savet. Preskakanje vatre na Ivanje je samo jedan od mnogih dokaza da se ta kultura i dalje živo prenosi.

Ekološka i duhovna povezanost

U današnjem vremenu, kada raste svest o prirodi i vezi sa zemljom, ovakvi običaji imaju i ekološki smisao. Paljenje vatre i prolazak kroz nju nije samo simbol duhovnog pročišćenja, već i povezivanje sa prirodom, zemljom i ritmom godišnjih doba.

Ovo je mesto gde se bunjevačka tradicija susreće sa savremenim pojmovima kao što je ekofeminizam – ideja da je briga za prirodu povezana sa osnaživanjem žene. Žena koja preskače vatru nije samo čuvar običaja – ona je glas jedne kulture koja se ne da izbrisati.

Savremeni izraz drevnog običaja

I danas, Bunjevke preskaču vatru. Neki to rade tiho, u svojim dvorištima. Neki uz pesmu i priču, pred publikom. Sandra, autorka portala „Bunjevke i ekofeminizam“, večeras će snimiti taj trenutak – ne da bi napravila „sadržaj“, nego da bi svedočila. Da bi pokazala da tradicija nije zaboravljena, već živa.

Ovaj običaj, snimljen i ispričan iznutra, nije folklor za turiste – to je identitet. I to je poruka koja ostaje.