Bunjevačka književnica Kata Prćić – borkinja za prava Bunjevaca

Bunjevačka književnica Kata Prćić, rođena 1883. godine u Subotici, predstavlja jednu od najznačajnijih figura u očuvanju bunjevačkog kulturnog nasleđa. U turbulentnim vremenima nakon Prvog svetskog rata, kada su se važne društvene i političke promene odvijale u Vojvodini, Prćićeva je svojim književnim i društvenim radom postavila temelje za očuvanje bunjevačkog identiteta i tradicije.

Značajan književni opus i kulturni doprinos

Posebno mesto u njenom opusu zauzima delo „Stari božićni običaji kod subotičkih Bunjevaca“, objavljeno 1930. godine. Predstavljaju svojevrsnu riznicu narodnih običaja vezanih za najradosniji hrišćanski praznik. Kroz ovo delo, Prćićeva je sačuvala od zaborava brojne običaje koji su se prenosili s kolena na koleno. I na taj način doprinela očuvanju kulturnog identiteta bunjevačkog naroda.

Društveni aktivizam i humanitarno delovanje

Pored književnog rada, Kata Prćić se istakla i kao neumorni društveni aktivista. Nakon istorijske Velike narodne skupštine održane 25. novembra 1918. godine u Novom Sadu, koja je označila prekretnicu u istoriji Vojvodine, Prćićeva se aktivno uključila u društveni život Subotice. Kao članica odbora za vojničku bolnicu u Subotici 1918-1919. godine, zajedno sa drugim istaknutim građanima, doprinela je organizaciji i opremanju bolnice sa 200 kreveta za obolele srpske vojnike.

Odmah nakon, Velike narodne skupštine Narodna uprava u Novom Sadu preuzela je vlast u celoj Vojvodini i ona je bila u vezi sa Narodnim odborom Bunjevaca i Srba i u Subotici. Na zboru, održanom 30.novembra 1918.godine je bunjevačko-srpska omladina istakla da je njihov cilj I ideal ujedinjenje svih južnih Slovena u jednu jedinstvenu državu.

Na Zboru, koji je organizovala srpska i bunjevačka omladina, i koji je održan u Gradskoj kući na predlog Drage Dimitrijević održanom 30.novembra 1918.godine, odlučeno je da se osnuje bolnica za obolele srpske vojnike. Zatim je izabran Odbor koji je sproveo da se za kratko vreme osposobi bolnica snabdevena sa 200 kreveta. Kao slamarica, ćebadi, perjanih jastuka…I svom potrebnom opremom i hranom za bolesnike, navodi u svom radu  Zoran Veljanović, iz Istorijskog arhiva Subotice.

„Predsednik odbora za vojničku bolnicu u Subotici koja je funkcionisala 1918–1919, bio je Petar Zvekić.Potpredsednici su bili Lazar Orčić i Jovan Milekić, sekretar Mara Malagurski i Matija Evetović. Blagajnik Aleksandar Stanković. Odbornici: Kata Prćić, Tonika Pešut, Anica Miković, Pavka Malagurski, Katica Neorčić, Katinka Manojlović, Ivanka Sarajlić, Desanka Radić, Draga Dimitrijević, Katica Ludajić, Lajčo Kopunović, Koloman Jaramazović, Andrija Čakić, Lajčo Vidaković, Lazar Ivandekić, dr Svetozar Ognjanov, Milenko Radić, Gruja Medaković, Slavko Aracki i Ozren Pilić“, piše Veljanović.

Osnivanje i vođenje Dobrotvorne zajednice Bunjevaka

Jedan od najznačajnijih doprinosa Kate Prćić društvenom životu Subotice bilo je osnivanje „Dobrotvorne zajednice Bunjevaka“ 3. februara 1919. godine. Kao prva predsednica ove organizacije, Prćićeva je pokazala izuzetne organizacione sposobnosti i liderske kvalitete. Pod njenim vođstvom, organizacija je postala centralno mesto okupljanja i delovanja bunjevačke zajednice u Subotici.

Posebno poglavlje u životu Kate Prćić predstavlja njen rad na promociji bunjevačke kulture kroz različite medije. Godine 1940. pripremila je, zajedno sa Marom Đorđević-Malagurskom, posebno „Bunjevačko veče“ na radio stanici u Beogradu. Tada je učestvovala i kao pevačica. Ovo je bio pionirski poduhvat u predstavljanju bunjevačke kulture široj jugoslovenskoj javnosti.

Njena pesma „Borba vile Bunjevke za svoje ime i svoj rod“, spevana u tradicionalnom desetercu, predstavlja alegorijsku borbu za očuvanje bunjevačkog identiteta. Kroz lik vile Bunjevke, Prćićeva je simbolički prikazala težnje svog naroda za očuvanjem kulturne autonomije i tradicije.

Saradnja sa istaknutim savremenicima

 Kata Prćić je tokom svog rada blisko sarađivala sa mnogim istaknutim ličnostima svog vremena.Posebno, sa Mijom Mandićem, koji je bio učitelj, urednik i direktor Gradskog muzeja i biblioteke. Kao i školski nadzornik u Subotici. Ova saradnja je rezultirala brojnim kulturnim inicijativama.Kao i projektima koji su doprineli očuvanju bunjevačke kulturne baštine.

Iako je Kata Prćić živela u različitim državnim uređenjima, od ugarske vladavine do FNRJ, njena posvećenost očuvanju bunjevačkog identiteta ostala je nepromenjena. Njen književni rad, društveni aktivizam i kulturno delovanje predstavljaju neprocenjivo nasleđe.Ono i danas inspiriše nove generacije da čuvaju i neguju bunjevačku tradiciju i identitet.