Prvi glasovi žena na Velikoj narodnoj skupštini 1918.

Milica Tomić (1859-1944) predstavlja jednu od najznačajnijih figura u istoriji ženskog pokreta na našim prostorima. Rođena u Novom Sadu kao ćerka čuvenog Svetozara Miletića, od najranije mladosti bila je uključena u nacionalnu borbu i politički život. Njeno obrazovanje bilo je izuzetno za to vreme. Školovala se u Pešti i Beču. Vladala je srpskim, mađarskim, nemačkim, francuskim i engleskim jezikom.

Posebno važan period u njenom životu bio je tokom drugog tamnovanja njenog oca (1876-1879), kada je preuzela značajnu ulogu u nacionalnom pokretu. Vodila je korespondenciju, pratila štampu i političke prilike, a kasnije je preuzela uređivanje i vlasništvo nad „Zastavom“, najtiražnijim listom Srba u Ugarskoj.

Njen najveći doprinos ogleda se u feminističko-emancipatorskom aktivizmu. Godine 1905. osnovala je udruženje „Poselo Srpkinja“, pet godina kasnije pokrenula je žensku čitaonicu „Posestrime“, a 1911. godine pokrenula je časopis „Žena“. Kroz ove institucije zalagala se za emancipaciju žena, podsticala njihovo obrazovanje i angažovanost u društvenom životu.

Marija Mara Malagurska (1894-1971) rođena je u Subotici (tada Marijatereziopolis) u porodici sa snažnom tradicijom bunjevačkog aktivizma. Njen deda Ice bio je istaknuti bunjevački tribun i osnivač kulturno-prosvetnog društva „Pučka kasina“ (1878). Nakon osnovnog obrazovanja, školovanje je nastavila u Štrosmajerovom zavodu u Đakovu i Višoj ženskoj školi u rodnom gradu, a engleski jezik usavršavala je u Londonu.

Pre Prvog svetskog rata, 1911. godine, osnovala je Bunjevačko katoličko devojačko društvo i Diletantsko društvo, sa ciljem podizanja obrazovanosti i nacionalne svesti Bunjevaca, posebno žena. Svoje književne radove objavljivala je u bunjevačkom listu „Neven“ pod pseudonimom Nevenka.

Nakon ujedinjenja, nastavila je aktivan društveni i kulturni rad. Bila je jedan od osnivača Bunjevačke prosvetne matice (1927) i učestvovala je na čuvenom Slovenskom balu u Beogradu. Njen književni rad obuhvatao je pripovetke, pozorišne komade i etnografske studije o bunjevačkim običajima i narodnim nošnjama. Za pripovetku „Vita Đanina“ dobila je nagradu Srpske kraljevske akademije „Cvijeta Zuzorić“ 1928. godine.

Manda Sudarević (1882-1977) rođena je u uglednoj bunjevačkoj porodici u Subotici. Njen život obeležio je intenzivan društveni i humanitarni rad. Tokom Prvog svetskog rata, kada je gradski život zamro, nije prestajala sa prikupljanjem pomoći za osiromašeni narod, uprkos šikaniranju od strane gradskih činovnika.

Nakon osnivanja Narodnog odbora Bunjevaca i Srba 10. novembra 1918. godine, bila je među prvim Bunjevkama koje su se pridružile borbi za emancipaciju bunjevačkog naroda i žena. Posebno se istakla u organizaciji prihvata srpske vojske, pripremivši prihvatnu bolnicu sa dvesta kreveta za iznemoglе i bolesne vojnike koji su pristizali u Suboticu nakon oslobođenja 13. novembra 1918.

Katica Rajčić, rođena 1893. godine, bila je žena koja se borila za očuvanje kulturnog identiteta svog naroda, dok je istovremeno bila posvećena borbi za ženska prava. Kao politička aktivistkinja, Katica je radila na tome da žene postanu aktivni učesnici u političkom životu i društvenim promenama. Njeno prisustvo na Velikoj narodnoj skupštini bilo je simbol nade za sve žene tog vremena.

Olga Stanković, rođena 1886. godine, bila je politička aktivistkinja koja se zalagala za prava žena i učešće žena u političkom životu. Kroz svoj angažman u političkim i društvenim organizacijama, Olga je pomogla ženama da postignu ravnopravnost i postanu ravnopravni članovi političkog sistema. Njeno prisustvo na Velikoj narodnoj skupštini 1918. godine bio je prelomni trenutak u istoriji ženskih prava u regionu.

Taza Manojlović, rođena 1885. godine, bila je posvećena političkoj borbi za ženska prava i ravnopravnost. Kao politička liderka, Taza je bila u prednjem redu ženske borbe za ravnopravnost i često se borila za političke promene koje bi omogućile ženama da postanu ravnopravni građani. Njeno prisustvo na Velikoj narodnoj skupštini 1918. godine bilo je od velikog značaja, jer je pokazala da žene imaju pravo da donose odluke koje se tiču njihove budućnosti.

Mara Jovanović, rođena 1890. godine, bila je pionirka ženskog političkog angažmana i zagovarač prava žena na svim nivoima društva. Kroz svoj rad u političkim organizacijama, Mara je bila ključna ličnost u borbi za ravnopravnost žena. Njen angažman na Velikoj narodnoj skupštini 1918. godine postavio je temelje za sve buduće generacije žena koje su se borile za svoja politička prava.